Ingrid de Vries (50) is coördinator van het HZ Green Office: ,,Sinds corona zijn we de buitenruimte van de HZ in Vlissingen aan het vergroenen. Door het planten van meer bomen en struiken creëren we schaduwplekken en gaan we hittestress tegen. Tijdens corona ging iedereen nog meer achter zijn laptop zitten. Studenten werden depressief. En ik dacht: we moeten naar buiten!”

“Binnen de minor circulaire economie en het HZ Green Office gaan studenten zelf aan de slag met het aantrekkelijker en groener maken van hun eigen schoolcampus. Dit doen we met principes vanuit de circulaire economie. Veel van die principes zie ik terug in de permacultuur. Dat is een ecologische manier van landbouw bedrijven. Ik zie dat buiten zijn ontzettend heilzaam werkt voor de studenten. Het is mooi om te zien, ze worden blij, zijn met elkaar aan het kletsen en – onze studenten komen uit de hele wereld – delen kennis vanuit verschillende culturen: ‘Bij ons thuis doen we het zo’. Maar ze moeten ook lezen, observaties maken, schrijven. Het is een wisselwerking van theorie en praktijk.”

Kun je nog iets meer vertellen over permacultuur en voedselbossen?
“Permacultuur is gericht op een zelfvoorzienend systeem. De basis is een gezonde bodem, die je nooit onbedekt laat zodat de bodem voedingsstoffen en vocht vasthoudt. Bij een voedselbos ga je nog een stapje verder, Je werkt met de natuur mee in plaats van dat je er tegen vecht. Je werkt veel met vaste planten en oogsten gaat samen met snoeien; dat is één handeling. Je kunt veel meer dingen eten dan je denkt. De reguliere land- en tuinbouw zijn gericht op eenjarig goed, waardoor je steeds maar weer voedingsstoffen moet toevoegen. In een voedselbos hoeft dat niet.”

Hoe ben je in dit werkveld terecht gekomen?
“Ik heb bedrijfskunde gestudeerd en ben gespecialiseerd in management control. Bijna 5 jaar heb ik bij een chemisch bedrijf in Rotterdam gewerkt als “plant controller”. Naast productiebudgetten, kostprijzen en investeringsanalyses, was ik bezig met procesoptimalisatie en Total Quality management. Ik liep geregeld de fabriek in, met veiligheidsschoenen aan en helm op, en kwam steeds terecht bij de afvalwaterzuiveringsinstallatie. De operator vertelde mij hoe je dat chemisch vervuilde water schoon kon krijgen, uiteindelijk met bacteriën. Toen viel mijn mond open. Mijn moeder had een moestuin en joeg gemeentemedewerkers met hun gifspuit weg bij ons huis. Mijn vader werkte in de chemie. Ik heb die twee werelden meegekregen. Ik zeg niet dat alle chemische stoffen slecht zijn. Maar ik ben er wel achter dat het echt anders moet.”

“Ik ging lesgeven op de Erasmus universiteit, waar ik milieu- en sociale vraagstukken integreerde in mijn lessen management accounting en control. Naast lesgeven ging ik mij richten op verduurzaming van de universiteit zelf. Dat is wat ik nu ook bij de HZ doe, samen met studenten. We richten ons op duurzame mobiliteit, het vergroenen van ons terrein, plastic afval en organiseren tal van evenementen samen met vele samenwerkingspartners. Ik ben docent circulaire economie en werk één dag per week voor het Centre of Expertise Biobased Economy, een samenwerkingsverband tussen Avans Hogeschool en HZ University. Het gaat daar vooral om het gebruik van hernieuwbare grondstoffen, wat in nauw verband staat met circulaire economie.”

Hoe realistisch is het om te geloven in een transitie waarin grootschaligheid en monocultuur worden vervangen door een biologische en cyclische aanpak?
”Onlangs was Imke de Boer bij Vroege Vogels te gast. Zij heeft met een team een ambitieus plan gemaakt voor de voedselvoorziening in 2050. (Terug naar de roots van het Nederlandse voedselsysteem: van meer naar beter – WUR). Voedselbossen maken deel uit van dat plan. Ze dragen bij aan de oplossing voor het stikstofprobleem, houden water vast en zijn goed voor de biodiversiteit. Maar wil je verder komen, dan moeten we ook naar een ander economisch systeem. Producten en diensten die goed zijn voor de maatschappij fiscaal minder belasten, en producten die dat niet zijn juist zwaarder belasten. Ook zou arbeid fiscaal minder moeten worden belast.
We moeten ook het gezondheidsaspect meenemen. We zitten allemaal achter onze computer dik te worden. Het is ook gewoon fijn om je eigen voeding samen te stellen. Het geeft je lichamelijke beweging, maar ook mentaal gezien is het hartstikke goed.”

Verduurzaming is een pittige opgave. Maar jij straalt veel plezier uit.
”Ik probeer te laten zien dat het niet zo moeilijk is. Mijn man en ik hebben zelf een voormalige bakkerij verbouwd tot woonhuis. Met klei en stro van een boer uit de buurt. En met een waterbuffervat en zonnepanelen hebben we ons huis klimaatneutraal gemaakt, met een gezond binnenklimaat. Je moet doorzettingsvermogen hebben en ervoor gaan. Het met elkaar leren en het leuk maken is belangrijk. Dat ervaar ik ook op de HZ.”

Wat ga je doen op ZLND2050?
”Op ZLND2050 laten we vanuit het Centre of Expertise Biobased Economy zien wat je allemaal kunt doen met hernieuwbare grondstoffen, bijvoorbeeld voor toepassing als bouwmateriaal. Maar ook op het gebied van plastics. Je kunt bijvoorbeeld eetbare plastic bolletjes maken van zeewier. Op het festival zullen we hiervan van alles laten zien.”

Anneke Bouman is 70 gepasseerd en heeft lang als voorlichter gewerkt bij Deltapark Neeltje Jans. Zij is inmiddels met pensioen, zingt in koren en doet vrijwilligerswerk. Anneke staat midden in het leven, maar doet niet aan alles wat nieuw is klakkeloos mee.

Waar komt jouw betrokkenheid op het milieu vandaan?
,,Ik ben opgegroeid in de vijftiger jaren. Het was net na de oorlog. Je hoorde steeds ‘Doe de deur dicht’, ‘Laat de kraan niet lopen’, ‘Eet je bord leeg’, ‘Gooi niks weg’. Reizen deed je met de bus en de trein, of je ging op de fiets. Ik woonde in die tijd in Amsterdam en de melkboer kwam aan de deur. Ik kan me nog herinneren dat je heel veel dingen gewoon los moest halen. Niks niet pakjes en zakjes Maar in de zestiger jaren had je dan Saroma bijvoorbeeld. Dat was een pudding in een pakje, die je snel kon opkloppen. Ik heb van huis uit meegekregen hoe je moet koken zonder al die flauwekul en ik moet zeggen dat ik het nog lekkerder vind ook. Mijn ouders hadden een christelijke achtergrond. Voor hen was het duidelijk dat je goed voor de aarde moest zorgen. Dus dat heb ik met de paplepel ingegoten gekregen.”

,,Wij zijn al heel lang lid van Zeeuws landschap, Natuurmonumenten en dat soort organisaties, maar ik zie mezelf niet als een super milieubewust en fantastische groen type. Jaren geleden heb ik mijn ecologische voetdrukafdruk berekend en ik kwam er redelijk gemiddeld uit. Dat had ook met de auto te maken. Wij zijn in Brouwershaven komen wonen en mijn man moest voor zijn werk veel rijden. En er reed bijvoorbeeld ’s avonds geen bus naar Zierikzee. Na ons pensioen werd dat anders. We hebben best veel gereisd. Maar naar Parijs ga ik niet vliegen en met de trein kun je ook naar Zuid- Frankrijk. Toen we allebei nog werkten zeiden mensen tegen ons ‘Je kunt toch twee auto’s nemen, dat is makkelijk’. Ik vond dat onzin. Mijn man was maatschappelijk werker en moest het hele eiland over op huisbezoek, maar ik kon ook met de bus naar mijn werk.”

Vind je het moeilijk om verantwoorde keuzes te maken?
,,Ik weet niet of we met zijn allen als mensheid de aarde nog kunnen redden Maar ik denk wel dat het een heleboel scheelt als we minder vervuilen. En al dat plastic in de oceaan, daar ben ik ook niet zo gelukkig mee. Je zult mij nooit een stukje plastic op straat zien gooien of in het water. Er zit ook plastic in de shampoo en in zoveel dingen, dus het is lastig om plasticvrij te leven. Ik las dat als je je wasmachine laat draaien met kleding die half natuurproduct en half kunststof is dat er dan heel kleine deeltjes in het water terecht komen. Maar moet ik die kleren dan wegdoen?”

Kijk, als je bijvoorbeeld zo’n vieze bromfietser langs ruikt rijden als je je buiten wandelt, dan denk ik ‘Al zal het niet helpen dat die schoon rijdt, het scheelt mij wel in mijn adem’. Ik vind het vies. Als een fabriek staat te stinken is dat ook vies. En als die fabriek spullen maakt die ik zo nodig hebben moet, ben ik medeverantwoordelijk.”

,,Het is eigenlijk dus een zaak van principe. De aarde is er, jij bent er. Je zorgt goed voor jezelf en dus ook voor de aarde. En dat betekent dat je dus geen dingen doet die in strijd zijn met het wat je denkt dat de aarde nodig heeft. Je gaat zelf toch geen plastic zitten eten. Waarom zou je het de aarde dan wel voeren?”

Je bent voorlichter geweest. Wat is er, als je vanuit dat vak kijkt, nodig om Zeeland in 2050 CO2-vrij te krijgen?
,,Je moet het vooral leuk maken. Zo’n actie als ‘Tegels eruit, planten erin’ is een goed voorbeeld. Met je belerende vingertje gaat staan wijzen werkt niet en noodlot scenario’s werken ook niet. Daar worden de mensen somber van.”

Maar hoe kun je op een leuke manier brengen dat je af moet van de verpakkingen bijvoorbeeld?
,,Er zijn heel veel alleenstaanden. Begin daar eens mee. Die moeten vaak grote hoeveelheden kopen. Het zou voor hen een stuk leuker zijn als ze afgepast op hun eigen behoefte iets zouden kunnen kopen. En het zou natuurlijk ook leuk zijn als de gezonde dingen heel anders belast zouden worden dan de ongezonde en milieuonvriendelijke dingen. Iets anders: ik ken iemand die heeft bewust een jaar geen kleding gekocht en zij kwam niks tekort. Je zou dat stilstand kunnen noemen en voor de winkel was dat zo, maar voor die persoon niet. Voor haar was het vooruitgang, want ze voelde zich er veel vrijer door.”

Ketchup van tweede keus tomaten

Patrick Keizer heeft een hart voor duurzaamheid en maakte van de nood een deugd. Wat begon als een PR-actie om zijn ontwerppraktijk een impuls te geven werd een missie en een nieuw bedrijf: de Ketchupfabriek. Hij maakt er topketchup van afgekeurde tomaten.

,,Ik ben eigenlijk grafisch vormgever. Van 2006 tot 2013 heb ik daar geprobeerd daar mijn boterham mee te verdienen. Dat is een hele tijd goed gegaan. Op een gegeven moment werd het wat minder. Toen heb ik samen met mijn vrouw iets bedacht om mijn grafische kwaliteiten weer voor het voetlicht te krijgen. We besloten een merk te bedenken. Daarin komt alles aan grafische vormgeving en communicatie samen. Maar voor een merk heb je een product nodig. Nou heb ik twee linkerhanden, maar koken kan ik wel. Zo zijn we uiteindelijk terecht gekomen bij het maken van een saus en toen zijn we gaan kijken wat er zoal op de markt is.”

,,Er was natuurlijk wel ketchup, maar dat zit allemaal in die zielloze plastic verpakkingen. Er zijn ook heel veel mosterdsoorten, ook allemaal fabrieksmatig. We hebben ervoor gekozen om ketchup te doen omdat je daar toch wel wat meer mee opvalt. De bedoeling was om reclame te maken voor mijn grafische vormgeving. Dat is hopeloos mislukt, maar sindsdien ben ik wel voltijds ketchupmaker.”

Wie neemt er jouw ketchup af?

,,Er zijn gemiddeld zo’n 50 winkels door heel Nederland die op regelmatige basis mijn sauzen afnemen. Ik maak tegenwoordig ook tomatensaus en tomatenrelish, dus mijn productaanbod is verbreed. Ik heb ook een webshop en er zijn particulieren die af en toe eens aan de deur komen.”

Ben je vanaf het begin af aan met tweede keus tomaat aan de gang gegaan?

,,Dat is na een tip gekomen van iemand uit het netwerk van het voorlichtings- en opleidingscentrum glastuinbouw. Dat was al heel snel, een kleine twee maanden nadat ik mijn eerste ketchup had gemaakt.”

Was dat voor jou vooral commercieel interessant of voelde je daar ook iets bij?

,,Eerlijk gezegd de commercie interesseert me helemaal niks. Ik wil mijn eigen broek op kunnen houden en ik heb een hart voor de samenleving en het milieu waarin we leven. Het is niet voor niks dat ik in 2018 de MVO-prijs Zeeuws-Vlaanderen heb gewonnen.”

Duurzaamheid heeft betrekking op alle aspecten van het product. Hoe zit dat bij jouw ketchup?

,,Ik gebruik ook tweede keuze paprika’s, als natuurlijke kleur- en smaakversterker. We hebben 23 zonnepanelen en we koken op inductie. Dus ja in die zin is de ketchup ook gewoon groene ketchup. Al mijn verpakkingen zijn van glas omdat dat oneindig te hergebruiken is. Het transport houden we in eigen hand. Een keer in de zoveel weken maken we een logische route door Nederland en dan brengen we zelf de sauzen rond.”

Als je nu vanuit jouw plek, de nichemarkt die jij bedient, kijkt naar de voedselketen als geheel, wat moet er dan gebeuren?

,,Ik denk we met ons economisch systeem tegen de grenzen aanlopen. Dat zie je op allerlei vlakken. Dit jaar heel duidelijk bij het vogelgriep-gebeuren. Elke dag worden er tienduizenden dieren afgemaakt. Je ziet het aan de boerenprotesten. Terwijl we voor 70 tot 80% produceren voor het buitenland. Ons landje en de aarde kunnen niet alles verwerken. Door mijn wijze van produceren probeer ik een steentje bij te dragen aan dat bewustzijn. Ook door te laten zien dat tomatenplanten niet 365 dagen per jaar tomaten geven. Je hebt maar een beperkt teeltseizoen. Dat loopt van maart tot halverwege in november en daarna zijn er gewoon geen tomaten.
Maar wat er echt moet gebeuren en waar ik minder invloed op, hoewel ik hoop dat ik een beetje een voorbeeld ben, dat de grote industrieën, de Unilevers, de Heinzen van deze wereld die de macht en de mensen hebben om veranderingen in gang te zetten dat eens een echt gaan doen. Nu zijn ze vooral bezig met ‘greenwashing’ om het maar in goed Nederlands te zeggen.”

Wat kunnen wij in Zeeland doen om die ontwikkeling te helpen plaatsvinden?

,,Het zal al helpen als de Provincie Zeeland niet alleen maar aandacht heeft voor de grote chemische industrie zoals een Dow en een Yara, en voor de grote boeren-ondernemers. Om daadwerkelijke aandacht aan verduurzaming te geven moet toch wat verder gaan dan praten over slimme innovatieve oplossingen. Daar ga je de wereld niet mee redden. Je moet mensen echt helpen om op een kleine schaal weer productie mogelijk te maken. Bedrijvigheid weer dichter bij de mensen brengen.

Kasper Saaman vindt dat volwassenen moeten stoppen met het kapot maken van de natuur.
,,Ik ben van plan om milieupolitieagent te worden.”

Je kunt Kasper (10) regelmatig tegenkomen met een afvalgrijper. In Veere waar zijn oma woont of op het strand. Hij vindt afval een groot probleem en wil daar graag iets aan doen. Net zo als aan de andere dingen die slecht zijn voor de aarde.

Hoe komt het dat je daar zo mee bezig bent?

,,Door mijn papa en mama, En door mijn oma. Ik lees er ook veel over. Ik ben lid van de Rangers van het Wereld Natuur Fonds en in hun blad staan er veel over. Dat het klimaat verandert en dat het niet goed is dat het steeds warmer wordt en de ijskappen smelten. En dat we daar wat aan moeten doen. Er is ook een rubriek met foto’s die mensen hebben gemaakt van wat ze allemaal gedaan hebben. Sommige mensen hebben geld ingezameld voor van alles en sommige mensen hebben ook afval geraapt en dat soort dingen.”

Hoe lang ben je al lid van de Rangers?

,,Misschien 1,5 jaar of een jaar.”

Wat moet we anders doen volgens jou en de Rangers?

,,Minder afval op straat gooien, minder uitlaatgassen uitstoten, meer bomen planten, minder bossen kappen en gewoon de natuur en de natuur laten in plaats van van alles erin te maken.”

Zie jij ook dat dat gebeurt? Dat mensen aan het veranderen zijn?

,,Er zijn mensen die demonstreren en organisaties die er wat aan doen. Bijvoorbeeld bomen planten. En er worden ook steeds meer elektrische auto’s gemaakt en zo.”

Je leest er veel over en ziet dingen op TV. Wat merk je in het echt van wat er met de aarde aan de hand is?

,,Ik voel dat het steeds warmer wordt en ik zie overal fabrieken en dat er snelwegen worden gemaakt en auto’s rijden.”

Wat is er nog meer aan de hand dat invloed heeft op het klimaat?

,,Mensen gaan op vakantie met het vliegtuig en dat dat vliegtuig stoot veel slechte stoffen uit. Bij ons zien we ook bijna elke dag iets van 5 of 6 vliegtuigen overvliegen. Dat is ook niet goed. Daarom wil ik dat het vliegen stopt. Ik vind vliegen best leuk, maar het is niet goed. Heel vroeger gingen we met het vliegtuig. Maar vanaf dat ik 4 of 5 was volgens mij niet meer. We gaan met de auto of we huren een camper. En als het een beetje dichtbij is, kan je ook gewoon met de fiets gaan in plaats van met de auto.”

Kom jij wel eens vanuit het lezen van de Rangers of vanuit school thuis met dingen waarvan je zegt ‘Hé, pappa en mama, dat moeten we toch anders doen’?

,,We douchten best wel lang, Omdat het zo lekker is. Maar nu doen we het korter, maximaal 5 minuten. Ook omdat waterrekening erg hoog was.”

Zijn er nog dingen waarvan je zegt ‘Die zouden we nog beter of nog slimmer of kunnen doen als het gaat om de natuur’?

,,Misschien minder stoken, minder elektriciteit verbruiken. En zonnepanelen aanleggen. Maar dat gaan mijn ouders ook doen.”

Mensen worden wel eens een beetje somber omdat de ijskap smelt en de temperatuur stijgt en dat soort dingen. Heb jij dat ook? En wat doe je daartegen?

,,Ik heb dat sombere ook wel ja. Als ik zie dat mensen weer iets op de grond gooien of zo. Dan denk ik ‘Doe dat nou niet’ en dan ga ik naar mama toe en dan zeg ik dat en dat vind ik niet leuk. Mijn oma is echt heel goed bezig daarmee. Want ze spreekt gewoon mensen aan als ze dat dat ziet.”

Wat doe je om weer hoop te krijgen dat het wél beter wordt?

,,Dan denk ik aan de dingen die juist beter gaan. Aan elektrische auto’s en de bomen die worden geplant en de fabrieken die worden gestopt.”

Waarom is het niet goed dat mensen zo slecht of stom of slordig omgaan met die natuur?

,,Als iemand een sigaret weggooit, dan lijkt dat vervolgens op een worm, dan eten vogels die op en dan gaan ze dood. En door de vogels hebben weer andere roofdieren te weinig eten en door die roofdieren hebben weer andere dieren te weinig eten en zo gaat het maar door.”

Wat voor boodschap zou jij aan volwassenen mee willen geven?

,,Ik zou zeggen dat ze moeten stoppen met het kapot maken van de natuur en betere dingen moeten doen.”

Wat vind je van al die rommel op het strand?

,,Mensen denken dat die spullen weggespoeld wordt door de zee. Alleen: daardoor komt de plastic soep.”

Wat is plastic soep?

,,Allemaal plastic bekers en dat soort dingen, dat drijft allemaal in een klont. Daar gaan vogels en de vissen van dood.”

Weet jij al wat je later gaat worden?

,,Ik ben van plan om milieupolitieagent te worden.”

Wat doet de milieupolitie?

,,Dingen opruimen en ook mensen aanspreken en boetes geven.”

Ik denk dat jij een strenge milieupolitieagent gaat worden. Klopt dat?

,,Ja, ik wil dat goed aanpakken!”

Zeewier als grondstof voor plaatmateriaal in de bouw

Zeewier kun je eten. Maar er blijven vezels over. Marjanne Cuypers (47) van BlueBlocks maakt er plaatmateriaal van voor in de bouw. Bij de productie komt relatief weinig CO2 vrij. De platen houden juist CO2 vast. En ze zijn nog composteerbaar ook. Hoe kom je op dat idee?

,,Ik heb een achtergrond als industrieel productontwerper. Dat gaat over massaproductie en dus over wat alles wat je nieuw in de wereld brengt. Steeds meer kwam ik erachter dat we het anders moeten doen. Zonder afval. Net zoals dat in de natuur gebeurt. Het echte omslagpunt was toen ik les ging geven een jonge ontwerpers en weer aan de slag ben gegaan met materiaalonderzoek. Om over te dragen wat nieuwe materialen zijn en hoe je die zelf kunt maken. Ik werd daar zo door gegrepen, het liet me niet meer los. Zeewier stond helemaal bovenaan.”

,,Ik was op zoek naar grondstoffen die de planeet niet uitputten en die ook op de heel lange termijn ruim voorradig zijn. Zeewier heeft zich al lang bewezen, is één van de oudste organismen ter wereld. Het past zich goed aan, groeit snel, is prima te kweken. En dan hoef je niet meer in schaarste te denken, ook economisch, maar in overvloed. In de natuur is altijd precies op het juiste moment op de juiste plek voldoende.”

,,Ik las andere onderzoeken over wat je met zeewier zou kunnen, rondom voeding bijvoorbeeld. En als we dan zeewier gaan kweken, krijgen we straks mogelijk hetzelfde als wat we hebben met tomatenplanten. Dat we de vruchten opeten en er nog 80% overblijft van de plant zelf, waar we niets mee doen. Dus als we nu daar van tevoren iets voor verzinnen voorkomen we verspilling.”

,,Dat was de start van het onderzoek. Zeewier is een van de weinige planten naast soja die eiwitten maakt, daar hebben we veel van nodig, maar niet iedereen wil elke dag zeewiersalade eten. Je kunt technisch die eiwitten losmaken van het zeewier en verwerken in vegan- of vegetarische voedingsproducten. En van de rest kan je dan bouwmaterialen maken bijvoorbeeld. De CO2 en de stikstof die het zeewier heeft opgenomen tijdens de groei berg je dan meteen mooi op.”

Mensen hebben vaak technische oplossingen die op de lange termijn uiteindelijk weer het tegendeel veroorzaken van wat ze beogen. Ruineren de zee niet als we daar op grote schaal zeewier gaan kweken?

,,Dat is een hele goeie vraag. Waar we inderdaad voor op moeten passen is dat we de zee niet uitputten. Ik denk dat we moeten leren van zeewiereconomieën zoals in Azië. Het is niet een heel nieuw systeem. In Nederland wordt er goed op gelet, we gaan niet de hele zee volleggen. Dat kan ook niet, want de Noordzee is ook een drukke vaarroute. Er worden testen gedaan over het effect van de zeewierteelt. En we gaan hier geen zeewier kweken wat hier niet uit zichzelf voorkomt. Ik pleit er ook niet voor om in al onze woningen spaanplaat straks door zeewierplaat te vervangen. We moeten af van de gedachte dat we maar één soort wier kweken of dat we maar één soort plaatmateriaal hebben. Ik ben ook groot voorstander van bouwen met hennep, vlas, lisdodde en olifantsgras. Er zijn heel veel gewassen en zeewier is er één van. Zo krijg je ook meer biodiversiteit. In de bouw moeten we biodiverser denken, niet meer alles van één materiaal maken. Ik hoop niet dat we straks in steden van zeewier wonen. Ik denk wel dat het een stukje is van de oplossing.”

Denk jij dat we met duurzame, natuurlijke materialen in onze behoefte kunnen voorzien om al die woningen en gebouwen die we nodig hebben?

,,Ja dat kan, als we net als in de natuur regionaler gaan denken: dus wat groeit hier en wat groeit er in de Achterhoek en dan de opbrengst lokaal verwerken. Wij hebben nu te weinig maakindustrie. Ik pleit ik niet voor gigantische fabrieken, juist niet, maar als je regionaal produceert, kun je opschalen door op meerdere plekken meerdere kleinere regionale ketens te vormen. Ook als je het op wereldschaalniveau bekijkt, vind ik zeewier interessant. Het groeit over de hele wereld. In droge kustgebieden kunnen mensen door de teelt toegang hebben tot vezels. Maar in Azië bijvoorbeeld kun je ook veel meer met bamboe doen dan nu gebeurt.”

Is de productie van zeewierplaten 100% duurzaam en waarom kiezen jullie voor platen en niet voor kommen bijvoorbeeld?

,,Wij hebben een groen chemisch proces ontwikkeld waarbij we de bindende factoren van het zeewier zelf gebruiken, dus wij hoeven niks toe te voegen. We experimenteren ook met kommen, die je in mallen kunt persen. Maar we richten ons nu vooral op de zeewierplaten vanwege de grondstoffenschaarste en de grote impact die de bouw heeft op het klimaat. Veel van de in bouw gebruikte materialen putten de aarde uit, hebben een grote CO2 uitstoot en zijn slecht her te gebruiken. We zien ook toekomst in andere toepassingen van zeewier, maar we zijn een kleine organisatie en we kunnen niet alles tegelijk.”

Om iets bij te dragen is productie op grotere schaal nodig. Hoe gaan jullie dat organiseren?

,,Vanuit mijn achtergrond ben ik natuurlijk gewend om in grotere aantallen te denken. We zitten nu in een programma samen met 5 andere start-ups om onze circulaire productiefaciliteit te bouwen. Dat programma is er opgericht om te kijken hoe we kunnen opschalen vanaf het punt waar we nu zijn tot aan 20.000 m² in 2024.”

,,Ik denk dat we bij het werken aan verduurzamen heel erg de natuur als uitgangspunt moeten nemen. Hoe knopen we onze relaties aan? Hoe werken we samen? Hoe zorgen we ervoor dat we geen afval achterlaten, maar juist bijdragen aan de kwaliteit van de bodem en de zee? Zoals planten dat doen. Dan komt het goed. We zijn er nog niet. Er wordt geduwd en getrokken tegelijkertijd. Er moet nog heel veel gebeuren. Maar de wereld is in beweging. Wij zijn eigenlijk allemaal dieren en wij passen ons zelf aan. Ik denk dat we van nature geneigd zijn om gegeven de situatie er het beste ervan te maken.”